| nguyên | bt. Lành trơn, trọn-vẹn, toàn-vẹn, không sai, không khác: Còn nguyên, để nguyên, y-nguyên // Từ đầu, vốn là: Căn-nguyên, hoá-nguyên, hoàn-nguyên, quy-nguyên; Nguyên hồi trước, tôi có hứa rằng... // Bên đứng đơn kiện: Xui nguyên giục bị; bên nguyên nói có, bên bị nói không // Nghĩ cho, tha cho: Nguyên-tình // Đồng bằng: Bình-nguyên, cao-nguyên. |
| nguyên | bt. C/g Ngươn, bắt đầu, đứng đầu, to hơn cả: Chân-nguyên, giải-nguyên, hạ-nguyên, hội-nguyên, thượng-nguyên, trạng-nguyên, trung-nguyên // Đồng-bạc: Nhất nguyên. |
| nguyên | dt. Nguồn nước, suối: Cửu-nguyên, đào-nguyên, thuỷ-nguyên // (B) Gốc-tích, nơi khởi đầu: Phát-nguyên, uyên-nguyên. |
| nguyên | - t, ph. Trước kia là (thường đứng trước một từ chỉ chức vụ): Nguyên trưởng phòng hành chính; Anh ta nguyên là nông dân, nay là quân nhân. - t. 1. Còn như khi mới được tạo nên, làm ra: áo mới nguyên. 2. "Nguyên khai" nói tắt: Dầu nguyên. - d. Người đi kiện: Bên nguyên đòi bên bị bồi thường. |
| Nguyên | - Triều Nguyên ở Trung Quốc, trải 5 đời gồm 9 vua, kéo dài 93 năm (1277 - 1368) |
| nguyên | I. dt. Cái gốc, cái vốn có từ ban đầu: Bác ấy nguyên là giám đốc nhà máy. II. tt. Ở tình trạng như lúc đầu không có gì khác: Chiếc áo còn mới nguyên o Tiền vẫn nguyên như thế. III. pht. Đơn thuần chỉ có như thế: nguyên tiền điện thoại cũng hết bạc trăm. |
| nguyên | dt. Bên nguyên, nói tắt: xui nguyên giục bị. |
| nguyên | Đầu, đứng đầu, bắt đầu, chính: nguyên âm o nguyên đại o nguyên đán o nguyên lão o nguyên nhung o nguyên niên o nguyên soái o nguyên suý o nguyên thủ o nguyên tiêu o nguyên tố o á nguyên o công nguyên o đa nguyên o đình nguyên o giải nguyên o hội nguyên o khôi nguyên o kì nguyên o nhất nguyên chế o nhất nguyên luận o nhị nguyên o nhị nguyên luận o tam nguyên o thứ nguyên o thương nguyên o trạng nguyên. 2. Chính thể: đơn nguyên. |
| nguyên | Nguồn: nguyên uỷ o căn nguyên o cửa nguyên o đào nguyên o phát nguyên o tài nguyên o tầm nguyên o truy nguyên o từ nguyên. |
| nguyên | dt Người làm đơn kiện: Bên nguyên đòi bên bị bồi thường. |
| nguyên | tt Từ dùng trước một danh từ chỉ chức vụ với nghĩa trước kia là: Nguyên bộ trưởng bộ Giáo dục. |
| nguyên | tt Như cũ: Khối tình bóp bẹp vo tròn lại nguyên (Tản-đà); Không tiêu gì, nên món tiền còn nguyên. trgt 1. Được giữ như cũ: áo mới nguyên. 2. Như trước: Ngồi nguyên một chỗ. |
| nguyên | 1. tt. Toàn vẹn, không sai, không khác: Số tiền còn nguyên. Chủ nhật còn nguyên, còn trọn vẹn (X.Diệu) 2. dt. Bên đứng kiện: Nguyên nói nguyên phải bị nói bị hay. Nguyên viết hữu, bị viết vô (T.ng) 3. Đám đất rộng mà phẳng: Cao nguyên, bình nguyên. |
| nguyên | dt. Nguồn: Sông nầy phát nguyên từ đâu? // Cửu nguyên. |
| nguyên | dt. 1. Mới khởi đầu: Đa nguyên luận, nhất nguyên luận. // Nguyên bộ trưởng, trước làm bộ trưởng. 2. Đồng bạc. |
| nguyên | (sử). Tên một triều Mông cổ làm vua bên Tàu từ 1280 đến 1368. |
| nguyên | .- t, ph. Trước kia là (thường đứng trước một từ chỉ chức vụ): Nguyên trưởng phòng hành chính; Anh ta nguyên là nông dân, nay là quân nhân. |
| nguyên | .- t. 1. Còn như khi mới được tạo nên, làm ra: Áo mới nguyên. 2. "Nguyên khai" nói tắt: Dầu nguyên. |
| nguyên | .- d. Người đi kiện: Bên nguyên đòi bên bị bồi thường. |
| nguyên | I. Toàn vẹn, không sai, không khác: Quyển sách còn mới nguyên. Món tiền còn nguyên chưa tiêu đến. Văn-liệu: Mượn màu chiêu-tập lại là còn nguyên (K). II. Bên đứng kiện: Việc kiện-cáo có bên nguyên bên bị. Văn-liệu: Xui nguyên, giục bị (T-ng). Nguyên viết hữu, bị viết vô (T-ng). III. Đám đất rộng mà phẳng: Cao-nguyên. Bình-nguyên. |
| nguyên | Nguồn: Sông Hồng-hà phát-nguyên ở Vân-nam. |
| nguyên | I. Mối khởi đầu: Trong triết-học có lý-thuyết nhất-nguyên, đa nguyên. Nghĩa rộng: Đứng đầu: Trạng-nguyên. II. Đồng bạc. |
| nguyên | Tên một triều Mông-cổ làm vua bên Tàu. |
Người " ét " cười ra vẻ không tin , lấy xẻng xúc thanh cho vào lò , còn tôi vẫn đứng nguyên chỗ cũ đăm đăm nhìn thẳng trước mặt. |
Trương lấy ngón tay gạt đờm xuống cửa sổ , trên nền vôi xanh chàng nhìn thấy rõ là máu : máu loang ra gần một nữa bãi đờm , máu đỏ tươi và thắm như còn giữ nguyên cái tươi sống của thân thể chàng. |
| Thu đứng nguyên một chỗ , sửa lại mái tóc đợi Kim rồi hai người cùng lên. |
| Có ba tờ giấy một trăm mới nguyên của nhà Thành Ích ở phố La Câm trả sáng ngày và một trăm bốn mươi đồng giấy lẻ , Trương quay ra nói tiếp câu của Nhân : Tôi , tôi không thích chôn ở nghĩa địa. |
Huy cười : Anh có nhớ có lần làm bài về địa dư tôi bắt đầu ngay bằng một câu : " như tôi đã nói ở trang 45 , mục 7... " nghĩa là tôi cứ viết theo nguyên văn trong sách. |
nguyên anh chị tôi được lĩnh một cái ty bán thuốc phiện , nên chị Hiên thường lui tới mua thuốc cho chồng. |
* Từ tham khảo:
- nguyên bản
- nguyên canh
- nguyên cáo
- nguyên chất
- nguyên cớ
- nguyên dạng